Wczoraj Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa ta została dzisiaj ogłoszona w Dzienniku Ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1222) i wchodzi w życie już jutro, tj. 10 lipca.
Impulsem do uchwalenia wskazanej wyżej ustawy był wyrok z 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), którym Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie którego przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej kobiet urodzonych w 1953 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych potrącał kwoty pobieranej przez nie wcześniejszej emerytury.
Poniżej najważniejsze zmiany wprowadzone przez nową ustawę:
- W przypadku osoby ubezpieczonej urodzonej w 1953 r., która do tej pory nie złożyła wniosku o przyznanie emerytury powszechnej, przy ustaleniu podstawy obliczenia emerytury, nie stosuje się niekonstytucyjnego przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli spełni dwa warunki:
• wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (tj. od 10 lipca 2020 r.),
• prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego (wcześniejszej emerytury) ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r. - W przypadku osoby ubezpieczonej urodzonej w 1953 r., która pobierała emeryturę w obniżonej wysokości na podstawie wniosku złożonego przed 1 stycznia 2013 r., kwotę emerytury ZUS ustali ponownie z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Ponowne ustalenie wysokości emerytury nastąpi z urzędu po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (tj. od 10 lipca br.). Osoba taka nie musi więc składać wniosku do ZUS w tej sprawie.
- Zgodnie z nowelizacją ustawy do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia.
- Emerytura w ponownie ustalonej wysokości będzie przysługiwała od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury powszechnej, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone – od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata.
- Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury powszechnej okaże się wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia podjęcia wypłaty emerytury albo od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone) do dnia wydania decyzji ponownie ustalającej kwotę emerytury (z uwzględnieniem ich waloryzacji), a sumą kwot wypłaconych w tym okresie.
- Powyższe zasady znajdą odpowiednie zastosowanie również do ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej.
Nowa ustawa odpowiada także na pytanie co stanie się z postępowaniami wszczętymi przed ZUS i sądami na skutek wniosków ubezpieczonych o wznowienie postępowań na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego i Kodeksu postępowania cywilnego, które zostały złożone po ww. wyroku TK.
- Postępowanie w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonych lub renty rodzinnej po tych ubezpieczonych, wszczęte przez ZUS albo sąd, ulegnie zawieszeniu z mocy prawa (z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, czyli 10 lipca) do czasu wydania przez organ rentowy decyzji ponownie ustalającej kwotę świadczenia. W tym celu ZUS niezwłocznie zawiadomi sąd o wszczęciu postępowania w tej sprawie oraz doręczy kopię wydanej decyzji. Ubezpieczone nie muszą więc składać wniosku o zawieszenie postępowania.
- W przypadku wydania przez organ rentowy decyzji o odmowie ponownego ustalenia wysokości emerytury, organ rentowy lub sąd z urzędu podejmuje zawieszone postępowanie.
- Gdy ZUS wyda decyzję zaspokajającą roszczenie w całości, postępowanie wznowieniowe zostanie umorzone z mocy prawa.
- W sprawach, w których wskutek wznowienia postępowania roszczenia zostały zaspokojone w całości, ponowne ustalenie kwoty emerytury nie będzie możliwe.
Na tle powyższych zmian rodzi się szereg wątpliwości. Czy wskazana regulacja obejmuje wszystkie osoby urodzone w 1953 roku, do których zastosowano mechanizm z niekonstytucyjnego art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a więc na przykład nauczycieli? Ustawa nie odnosi się także w żadnym zakresie do postępowań administracyjnych wszczętych w sprawach przeliczenia emerytur na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej. Zawarte w ustawie niedookreślone pojęcie „zaspokojenia roszczeń w całości” jako przesłanka do niestosowania procedury ponownego ustalenia kwoty emerytury pozostawia szerokie pole do jego interpretacji. W konsekwencji może prowadzić do ograniczania wypłaty zaległych kwot emerytur.
Zdjęcie Michal Jarmoluk z Pixabay