Obszar ochrony uzdrowiskowej i uzdrowisko to dwa różne pojęcia. W praktyce ma znaczenie czy dana miejscowość jest jednym, czy drugim, ponieważ od tego zależy m. in. rodzaj i wysokość opłaty pobieranej od osób przebywających tam w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych. W miejscowościach położonych na obszarach ochrony uzdrowiskowej może zostać wprowadzona opłata miejscowa w wysokości nieprzekraczającej 3,20 zł dziennie. Na obszarze uzdrowiska może być natomiast pobierana opłata uzdrowiskowa w maksymalnej wysokości 4,40 zł dziennie.
Status obszaru ochrony uzdrowiskowej może być nadany obszarowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
- posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych na zasadach określonych w ustawie;
- posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w ustawie;
- spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska;
- posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej, w zakresie transportu zbiorowego, a także prowadzi gospodarkę odpadami.
Status uzdrowiska może być natomiast nadany obszarowi, który spełnia łącznie powyższe warunki, a ponadto znajdują się tam zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, przygotowane do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego. Zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: szpitale uzdrowiskowe, sanatoria uzdrowiskowe, szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci, przychodnie uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze, szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych. Urządzeniami lecznictwa uzdrowiskowego są natomiast m. in.: pijalnie uzdrowiskowe, tężnie, parki, ścieżki ruchowe, urządzone odcinki wybrzeża morskiego, lecznicze i rehabilitacyjne baseny uzdrowiskowe, urządzone podziemne wyrobiska górnicze.
Gmina, która występuje o nadanie obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej, jest obowiązana do uzyskania potwierdzenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu w formie świadectwa. Świadectwo takie wydaje jednostka uprawniona do tego przez ministra właściwego do spraw zdrowia, na podstawie przeprowadzonych badań. Zakres tych badań i kryteria oceny właściwości leczniczych określa minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska. O prawo do wydawania ww. świadectw mogą ubiegać się w szczególności szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe lub placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk. Do wniosku dołączają one dokumenty potwierdzające w szczególności posiadanie odpowiedniego sprzętu umożliwiającego przeprowadzanie badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, wykwalifikowanej kadry naukowej oraz odpowiedniej do przeprowadzania badań bazy lokalowej. Aktualny wykaz jednostek ogłasza w dzienniku urzędowym oraz na stronie internetowej ministerstwa minister właściwy do spraw zdrowia. Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Zdrowia z 14 lipca 2009 r. jednostką taką jest Politechnika Wrocławska.